Скачать:
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы – 2018
Послание Президента Республики Казахстан 2018 год
10 қаңтар 2018
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2018 жылғы 10 қаңтар
Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері
Құрметті қазақстандықтар!
Бүгінде әлем Төртінші өнеркәсіптік революция дәуіріне, технологиялық, экономикалық және әлеуметтік салалардағы терең және қарқынды өзгерістер кезеңіне қадам басып келеді.
Жаңа технологиялық қалып біздің қалай жұмыс істейтінімізді, азаматтық құқықтарымызды қалай іске асыратынымызды, балаларымызды қалай тәрбиелейтінімізді түбегейлі өзгертуде.
Біз жаһандық өзгерістер мен сын-қатерлерге дайын болу қажеттігін ескеріп, «Қазақстан-2050» даму стратегиясын қабылдадық.
Алдымызға озық дамыған отыз елдің қатарына кіру мақсатын қойдық.
100 нақты қадам – Ұлт жоспары жүзеге асырылуда. Оның 60 қадамы қазірдің өзінде орындалып қойды. Қалғандары, негізінен, ұзақ мерзімге арналған және жоспарлы түрде іске асырылуда.
Өткен жылы Қазақстанның Үшінші жаңғыруы бастау алды.
Индустрияландыру бағдарламасы табысты іске асуда.
«Цифрлық Қазақстан» кешенді бағдарламасы қабылданды.
Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі дамуының кешенді стратегиялық жоспары жасалды.
Біздің ұзақ мерзімді мақсаттарымыз өзгеріссіз қала береді.
Қажетті бағдарламалардың барлығы бар.
Бұл Жолдау жаңа әлемге, яғни Төртінші өнеркәсіптік революция әлеміне бейімделу мен жетістікке жету жолын табу үшін не істеу қажеттігін айқындайды.
Құрметті отандастар!
Біз әлем елдерінің сенімі мен құрметіне бөленіп, брендке айналған тәуелсіз Қазақстанды құрдық.
2017 жылы біздің ел БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі болды.
2018 жылдың қаңтар айында оған төрағалық етудеміз.
Біз дүниежүзілік ЭКСПО мамандандырылған көрмесін өткізу үшін әлемдік қоғамдастық таңдап алған ТМД және Шығыс Еуропа елдері арасындағы бірінші мемлекет болдық.
Қазақстанда табысты жұмыс істеп келе жатқан нарықтық экономика моделі қалыптасты.
2017 жылы еліміз әлемдік дағдарыстың қолайсыз салдарын еңсеріп, сенімді өсу жолына қайта түсті.
Жыл қорытындысы бойынша ішкі жалпы өнімнің өсуі 4 процент болып, ал өнеркәсіптік өнімнің өсуі 7 проценттен асты.
Бұл орайда, өнеркәсіптің жалпы көлемінде өңдеуші сектордың үлесі 40 проценттен асып түсті.
Қазақстанның қолайлы дамуы орта таптың қалыптасуына мүмкіндік берді.
Кедейшілік 13 есе қысқарып, жұмыссыздық деңгейі 4,9 процентке дейін төмендеді.
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық табыстарының негізі – біздің басты құндылықтарымыз ретінде қала беретін азаматтық бейбітшілік, ұлтаралық және конфессияаралық келісім.
Дегенмен, Қазақстанның жетістіктері сенімді тірек саналады, бірақ ол ертеңгі табыстарымыздың кепілі емес екенін жақсы сезінуіміз керек.
«Көл-көсір мұнайдың» дәуірі аяқталып келеді. Елімізге дамудың жаңа сапасы қажет.
Жаһандық трендтер көрсетіп отырғандай, ол, бірінші кезекте, Төртінші өнеркәсіптік революцияэлементтерін кеңінен енгізуге негізделуі тиіс.
Мұның өзіндік сын-қатерлері де, мүмкіндіктері де бар.
Жаңа әлем көшбасшыларының қатарына қосылу үшін Қазақстанда қажетті нәрсенің бәрі бар екеніне сенімдімін.
Бұл үшін мынадай міндеттерді шешуге жұмылуымыз керек.
БІРІНШІ. Индустрияландыру жаңа технологияларды енгізудің көшбасшысына айналуы тиіс.
Оның нәтижелері мұнай бағасы күрт төмендеген 2014-2015 жылдардағы дағдарыста негізгі тұрақтандырушы факторлардың бірі болды.
Сол себепті жоғары еңбек өнімділігі бар қайта өңдеу секторына деген бағдарымыз өзгерген жоқ.
Сонымен қатар индустрияландыру 4.0 жаңа технологиялық қалыптың барлық мүмкіндіктерін пайдалана отырып, мейлінше инновациялық сипатқа ие болуға тиіс.
Кәсіпорындарымызды жаңғыртуға және цифрландыруға бағытталған, өнімнің экспортқа шығуын көздейтін жаңа құралдарды әзірлеп, сыннан өткізу қажет.
Бұлар, бірінші кезекте, технологиялардың трансфертін ынталандыруға тиіс.
Еліміздің бірнеше өнеркәсіптік кәсіпорнын цифрландыру жөніндегі пилоттық жобаны іске асырып, бұл тәжірибені кеңінен тарату керек.
Цифрлық және басқа да инновациялық шешімдерді әзірлеушілердің өз экожүйесін дамытуы аса маңызды мәселеге айналып келеді.
Ол біздің Назарбаев Университеті, «Астана» халықаралық қаржы орталығы, IT-стартаптардың халықаралық технопаркі сияқты инновациялық орталықтардың төңірегінде қалыптасуға тиіс.
«Алатау» инновациялық технологиялар паркінің қызметін ұйымдастыруды түбегейлі қайта қарау қажет.
Нақты сектордың жаңа технологияларға деген сұранысты ынталандыруы және венчурлық қаржыландырудың жеке нарығының қызметі инновациялық экожүйе жетістіктерінің негізгі факторлары болып саналады.
Бұл үшін тиісті заңнама қажет.
Бұдан бөлек, IT және инжинирингтік қызмет көрсетуді дамыту ерекше маңызға ие болып отыр.
Экономиканы цифрландыру табыс әкелгенімен, жұмыс күшінің көптеп босап қалу қаупін де тудырады.
Босайтын жұмыс күшін еңбекпен қамту үшін келісілген саясатты алдын ала тиянақтау керек.
Білім беру жүйесін, коммуникация мен стандарттау салаларын жаңа индустрияландыру талаптарына бейімдеу қажет болады.
2018 жылы «цифрлық дәуір» өнеркәсібін қалыптастыруға арналған индустрияландырудың үшінші бесжылдығын әзірлеуге кірісу керек.
ЕКІНШІ. Ресурстық әлеуетті одан әрі дамыту.
ХХІ ғасырда әлемнің табиғи ресурстарға деген мұқтаждығы жалғасуда. Олар болашақта жаһандық экономиканы және еліміздің экономикасын дамыту барысында ерекше маңызға ие болады.
Бірақ шикізат индустрияларын ұйымдастыру ісін, табиғи ресурстарды басқаруға қатысты ұстанымдарды сыни тұрғыдан қайта пысықтау керек.
Кешенді ақпараттық-технологиялық платформаларды белсенді түрде енгізу қажет.
Кәсіпорындардың энергия тиімділігі мен энергия үнемдеуге, сондай-ақ энергия өндірушілердің өз жұмыстарының экологиялық тазалығы мен тиімділігіне қойылатын талаптарды арттыру керек.
Астанада өткен ЭКСПО-2017 көрмесі баламалы, «таза» энергия саласындағы дамудың қаншалықты қарқынды екенін көрсетті.
Бүгінде әлем бойынша өндірілетін электр энергиясының төрттен бірі жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі.
Болжам бойынша, 2050 жылға қарай бұл көрсеткіш 80 процентке жетеді.
Біз 2030 жылға қарай Қазақстандағы баламалы энергия үлесін 30 процентке жеткізу міндетін қойдық.
Қазір бізде жалпы қуаттылығы 336 МВт болатын жаңартылатын энергия көздерінің 55 нысаны жұмыс істейді. Соларда 2017 жылы 1,1 миллиард киловатт-сағат «жасыл» энергия өндірілді.
«Жасыл» технологияларға инвестиция салу үшін бизнесті ынталандыру маңызды.
Өңірлердің әкімдері шағын және орта бизнес субъектілерін кеңінен тартып, тұрмыстық қаттықалдықтарды заман талабына сай утилизациялау және қайта өңдеу үшін шаралар қабылдау керек.
Осы және басқа да шаралар заңнамаға, соның ішінде Экологиялық кодекске өзгерістер енгізуді талап етеді.
ҮШІНШІ. «Ақылды технологиялар» – агроөнеркәсіп кешенін қарқынды дамыту мүмкіндігі.
Аграрлық саясат еңбек өнімділігін түбегейлі арттыруға және өңделген өнімнің экспортын ұлғайтуға бағытталуы керек.
Біз егін егіп, дәнді дақылдарды өсіруді үйрендік.
Оны мақтан тұтамыз. Алайда, қазір ол жеткіліксіз.
Шикізатты қайта өңдеуді қамтамасыз етіп, әлемдік нарықтарға жоғары сапалы дайын өніммен шығуымыз қажет.
Бұл мәселені шешуге барлық аграрлық кешеннің түбегейлі бет бұруы маңызды.
Аграрлық ғылымды дамыту мәселесі басты назарда болуға тиіс.
Ол ең алдымен жаңа технологияларды трансферттеумен және оларды отандық жағдайға бейімдеумен айналысуы қажет.
Осыған орай аграрлық университеттердің рөлін қайта қарау керек.
Олар диплом беріп қана қоймай, ауыл шаруашылығы кешенінде нақты жұмыс істейтін немесе ғылыммен айналысатын мамандарды дайындауға тиіс.
Бұл жоғары оқу орындарынан оқу бағдарламаларын жаңартып, агроөнеркәсіп кешеніндегі озық біліммен үздік тәжірибені тарататын орталықтарға айналу талап етіледі.
Мысалы, егін егу мен астық жинаудың оңтайлы уақытын болжамдаудың, «ақылды суарудың», минералды тыңайтқыш себудің, зиянкестермен және арамшөппен күресудің интеллектуалды жүйелері арқылы өнімділікті бірнеше есе арттыруға болады.
Жүргізушісі жоқ техника адами факторды азайтып, егіншіліктің өзіндік құнын айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді.
Жаңа технологиялар мен бизнес-модельдерді енгізу, агроөнеркәсіп кешенінің ғылымға негізделуін арттыру шаруашылықтарды кооперациялау қажеттігін күшейтеді.
Ауыл шаруашылығы субъектілерінің кооператив түрінде жұмыс істеуіне жан-жақты қолдау көрсетукерек.
Мемлекет бизнеспен бірлесіп, отандық өнімді халықаралық нарыққа шығарудың стратегиялық жолын тауып, ілгерілетуге тиіс.
Ауыл шаруашылығын қарқынды дамыту өнімнің сапасы мен экологиялық тазалығын сақтай отырып жүргізілуі қажет.
Бұл бүкіл әлемге танылатын «Қазақстанда жасалған» табиғи азық-түлік брендін қалыптастырып, ілгерілетуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар жерді барынша тиімді игеретіндерді ынталандырып, ал дұрыс пайдалана алмайтындарға шара қолдану керек.
Тиімсіз субсидияларды ауыл шаруашылығы кешені субъектілеріне арналған банк несиелерін арзандатуға қайта бағыттау қажет.
5 жыл ішінде агроөнеркәсіп кешеніндегі еңбек өнімділігін және өңделген ауыл шаруашылығыөнімінің экспортын, тиісінше, кем дегенде 2,5 есеге арттыруды тапсырамын.
ТӨРТІНШІ. Көлік-логистика инфрақұрылымының тиімділігін арттыру.
Бүгінде Қазақстан арқылы бірнеше трансконтиненталды коридор өтеді.
Бұл туралы көп айтылды.
Жалпы, Қазақстан арқылы өткен жүк транзиті 2017 жылы 17 процентке өсіп, 17 миллион тоннаға жуықтады.
Транзиттен түсетін жыл сайынғы табысты 2020 жылы 5 миллиард долларға жеткізу міндеті тұр.
Бұл инфрақұрылымға жұмсалған мемлекет қаражатын тез арада қайтаруға мүмкіндік береді.
Жүк қозғалысын онлайн режімінде бақылап, олардың кедергісіз тасымалдануы үшін және кедендік операцияларды жеңілдету мақсатымен блокчейн сияқты цифрлық технологиялардың ауқымды түрде енгізілуін қамтамасыз ету қажет.
Заманауи шешімдер логистиканың барлық буынының өзара байланысын ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
«Үлкен деректерді» (Big data) пайдалану сапалы талдауды қамтамасыз етуге, өсімнің резервінанықтауға және артық шығынды азайтуға жағдай туғызады.
Осы мақсаттар үшін Интеллектуалды көлік жүйесін енгізу қажет.
Бұл жүйе көлік ағынын тиімді басқаруға және инфрақұрылымды одан әрі дамыту қажеттігін анықтауға жол ашады.
Ішкі өңірлік қатынастарды жақсарту үшін автожолдардың жергілікті желісін жөндеу мен қайта салуға арналған қаржы көлемін көбейту керек.
Осыған жыл сайын бөлінетін бюджет қаражатының жалпы көлемін орташа мерзімдегі кезеңде 150 миллиард теңгеге жеткізу қажет.
Бұл жұмысқа өңірлердегі барлық әкімдіктердің белсенді қатысуын қамтамасыз ету керек.
БЕСІНШІ. Құрылысқа және коммуналдық секторға заманауи технологияларды енгізу.
Жүзеге асырылып жатқан бағдарламалар арқасында Қазақстанда пайдалануға берілген тұрғын үйлердің көлемі жылына 10 миллион шаршы метрден асты.
Тұрғын үйді көпшілікке қолжетімді еткен тұрғын үй жинақтау жүйесі тиімді жұмыс істеуде.
Баспанамен қамту көрсеткіші соңғы 10 жылда бір тұрғынға шаққанда 30 процентке өсіп, бүгінде 21,6 шаршы метрді құрады.
Бұл көрсеткішті 2030 жылы 30 шаршы метрге дейін жеткізу керек.
Осы міндетті орындау барысында құрылыс салудың жаңа әдістерін, заманауи материалдарды,сондай-ақ ғимараттардың жобасы мен қала құрылысының жоспарын жасағанда мүлде басқа тәсілдердіқолдану керек.
Ғимараттардың сапасына, экологиялық тазалығына және энергиялық тиімділігіне жоғары талап қою қажет.
Салынатын және салынған үйлер мен инфрақұрылымдық нысандарды интеллектуалды басқару жүйелерімен жабдықтау керек.
Бұл тұрғындарға қолайлы жағдай жасап, электр энергиясын, жылу мен суды тұтынуды қысқартып, табиғи монополистерді тиімді жұмысқа ынталандырады.
Заңнамаға, соның ішінде табиғи монополиялар саласын реттейтін заңдарға тиісті өзгерістер енгізу қажет.
Әкімдер тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымын жетілдіру мәселесін мемлекет-жекеменшік серіктестігі негізінде белсенді шешуі керек.
Ауылдық елді мекендерді сапалы ауызсумен қамтамасыз ету үшін Үкімет бұл іске барлық қаражат көздерінен жыл сайын кем дегенде 100 миллиард теңге қарастыруы қажет.
АЛТЫНШЫ. Қаржы секторын «қайта жаңғырту».
Банктік портфельдерді «нашар» несиеден арылту ісін аяқтау қажет.
Ол үшін банк иелері шығындарын мойындай отырып, экономикалық жауапкершілік алуға тиіс.
Акционерлердің аффилирленген компаниялар мен жеке адамдардың пайдасы үшін банктерден қаржы шығаруы ауыр қылмыс болып саналуға тиіс.
Ұлттық Банк мұндай істерге немқұрайлы қарамау керек.
Әйтпесе, мұндай мемлекеттік органның не керегі бар?
Ұлттық Банк тарапынан қаржы институттарының қызметін қадағалау қатаң, уақтылы әрі нәтижеліболуға тиіс.
Мемлекет қарапайым азаматтардың мүдделерін қорғауға одан әрі кепілдік береді.
Жеке тұлғалардың банкроттығы туралы заң қабылдауды тездету қажет.
Сонымен қатар 2016 жылдың 1 қаңтарына дейін халыққа берілген валюталық ипотекалық займдар жөніндегі мәселені Ұлттық Банкке толығымен шешуді тапсырамын.
Сол күннен бастап аталған валюталық займдарды жеке тұлғаларға беруге заң жүзінде тыйым салынған болатын.
Ұлттық Банк пен Үкімет экономика салаларындағы нақты тиімділікті есепке алатын ставкалармен бизнеске ұзақ мерзімді несиелендіруді қамтамасыз ету мәселесін бірлесіп шешуге тиіс.
Инвестициялық ахуалдың одан әрі жақсаруы және қор нарығының дамуы маңызды болып саналады.
Бұл – жұмысын бастаған «Астана» халықаралық қаржы орталығының негізгі міндеттерінің бірі.
Ол халықаралық озық тәжірибені пайдаланып, ағылшын құқығы мен заманауи қаржы технологияларын қолданатын өңірлік хабқа айналуға тиіс.
«Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» ұлттық компанияларының акцияларын IPO-ға табысты түрде шығару қор нарығын дамытуға септігін тигізеді.
ЖЕТІНШІ. Адами капитал – жаңғыру негізі.
Білім берудің жаңа сапасы.
Барлық жастағы азаматтарды қамтитын білім беру ісінде өзіміздің озық жүйемізді құруды жеделдету қажет.
Білім беру бағдарламаларының негізгі басымдығы өзгерістерге үнемі бейім болу және жаңа білімді меңгеру қабілетін дамыту болуға тиіс.
2019 жылдың 1 қыркүйегіне қарай мектепке дейінгі білім беру ісінде балалардың ерте дамуы үшін өз бетінше оқу машығы мен әлеуметтік дағдысын дамытатын бағдарламалардың бірыңғай стандарттарын енгізу қажет.
Орта білім беру саласында жаңартылған мазмұнға көшу басталды, ол 2021 жылы аяқталатын болады.
Бұл – мүлде жаңа бағдарламалар, оқулықтар, стандарттар және кадрлар.
Педагогтарды оқыту және олардың біліктілігін арттыру жолдарын қайта қарау керек болады.
Еліміздің университеттеріндегі педагогикалық кафедралар мен факультеттерді дамыту қажет.
Білім берудің барлық деңгейінде математика және жаратылыстану ғылымдарын оқыту сапасын күшейту керек.
Бұл – жастарды жаңа технологиялық қалыпқа дайындаудың маңызды шарты.
Білім беру мекемелерінің арасындағы бәсекелестікті арттырып, жеке капиталды тарту үшін қала мектептерінде жан басына қатысты қаржыландыру енгізілетін болады.
Біздегі оқушылардың жүктемесі ТМД елдерінің ішінде ең жоғары болып отырғанын және Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы елдеріне қарағанда орта есеппен үштен бір еседен көп екенін ескеріп, оны төмендету керек.
Барлық өңірлердегі Оқушылар сарайларының базасында компьютерлерді, лабораторияларды және 3Д-принтерлерді қоса алғанда, барлық қажетті инфрақұрылымдары бар балалар технопарктері мен бизнес-инкубаторларының желісін құру керек.
Бұл жас ұрпақты ғылыми-зерттеу саласына және өндірістік-технологиялық ортаға ұтымды түрде кірістіруге көмектеседі.
Қазақстандықтардың болашағы – қазақ, орыс және ағылшын тілдерін еркін меңгеруінде.
Орыс тілді мектептер үшін қазақ тілін оқытудың жаңа әдістемесі әзірленіп, енгізілуде.
Егер біз қазақ тілі ғұмырлы болсын десек, оны жөнсіз терминологиямен қиындатпай, қазіргі заманға лайықтауымыз қажет.
Алайда, соңғы жылдары әлемде қалыптасқан 7 мың термин қазақ тіліне аударылған.
Мұндай «жаңалықтар» кейде күлкіңді келтіреді.
Мысалы, «ғаламтор» (Интернет), «қолтырауын» (крокодил), «күйсандық» (фортепиано) және тағы сол сияқтылар толып жатыр.
Осындай аудармаларды негіздеу тәсілдерін қайта қарастырып, терминология тұрғысынан қазақ тілін халықаралық деңгейге жақындату керек.
Латын әліпбиіне көшу бұл мәселені реттеуге мүмкіндік береді.
2025 жылға дейін білім берудің барлық деңгейінде латын әліпбиіне көшудің нақты кестесін жасау қажет.
Орыс тілін білу маңызды болып қала береді.
2016 жылдан бері жаңартылған бағдарлама бойынша орыс тілі қазақ мектептерінде 1-сыныптан бастап оқытылып келеді.
2019 жылдан 10-11-сыныптардағы жаратылыстану ғылымының жекелеген пәндерін оқытуды ағылшын тіліне көшіру басталатын болады.
Нәтижесінде, біздің барлық түлектеріміз елімізде және жаһандық әлемде өмір сүріп, жұмыс істеуі үшін қажетті деңгейде үш тілді меңгеретін болады.
Сонда ғана нағыз азаматтық қоғам құрылады.
Кез келген этникалық топтың өкілі кез келген жұмысты таңдай алады, тіпті Президент болып сайлануғада мүмкіндігі болады.
Қазақстандықтар біртұтас ұлтқа айналады.
Оқытудың мазмұндылығы заманауи техникалық тұрғыдан қолдау көрсету арқылы үйлесімді түрде толықтырылуға тиіс.
Цифрлық білім беру ресурстарын дамыту, кең жолақты Интернетке қосу және мектептерімізді видеоқұрылғылармен жабдықтау жұмыстарын жалғастыру қажет.
Жұмыс берушілерді тарту арқылы және халықаралық талаптар мен цифрлық дағдыларды ескере отырып, техникалық және кәсіптік білім беру бағдарламаларын жаңарту керек.
«Баршаға тегін кәсіптік-техникалық білім беру» жобасын жүзеге асыруды жалғастыру қажет.
Мемлекет жастарға алғашқы мамандықты береді.
Үкімет бұл міндетті орындауға тиіс.
Орта мектеп пен колледждер және жоғары оқу орындары үздік оқытушыларының видеосабақтары мен видеолекцияларын Интернетте орналастыру керек.
Бұл барлық қазақстандықтарға, оның ішінде шалғайдағы елді мекен тұрғындарына озық білім мен құзыреттілікке қол жеткізуге жол ашады.
Жоғары білім беру ісінде жасанды интеллектпен және «үлкен деректермен» жұмыс істеу үшін ақпараттық технологиялар бойынша білім алған түлектер санын көбейту керек.
Осыған орай металлургия, мұнай-газ химиясы, агроөнеркәсіп кешені, био және IT-технологиялар салаларын зерттеу ісінде басымдық беретін жоғары оқу орны ғылымын дамыту керек.
Қолданбалы ғылыми-зерттеулерді ағылшын тіліне біртіндеп көшіруді жүзеге асыру талап етіледі.
Жоғары оқу орындары шетелдердің жетекші университеттерімен, ғылыми орталықтарымен, ірі кәсіпорындарымен және трансұлттық корпорацияларымен бірлескен жобаларды белсенді түрде жүзеге асыруы қажет.
Жеке сектордың бірлескен қаржыландыруға атсалысуы барлық қолданбалы ғылыми-зерттеу әзірлемелері үшін міндетті талап болуға тиіс.
Жас ғалымдарымызға ғылыми гранттар аясында квота бөліп, оларды қолдаудың жүйелі саясатын жүргізуіміз керек.
Білім беру саласына өзінің инвестициялық жобалары мен экспорттық әлеуеті бар экономиканың жеке саласы ретінде қарайтын кез келді.
Жоғары оқу орындарына білім беру бағдарламаларын жасауға көбірек құқық беріп, олардың академиялық еркіндігін заңнамалық тұрғыдан бекіту керек.
Оқытушылардың қайта даярлықтан өтуіне күш салып, жоғары оқу орындарына шетелдік менеджерлерді тартып, әлемдік университеттердің кампустарын ашу қажет.
Ұлттың әлеуетін арттыру үшін мәдениетіміз бен идеологиямызды одан әрі дамытуымыз керек.
«Рухани жаңғырудың» мән-маңызы да нақ осында.
Өзінің тарихын, тілін, мәдениетін білетін, сондай-ақ заманына лайық, шет тілдерін меңгерген, озық әрі жаһандық көзқарасы бар қазақстандық біздің қоғамымыздың идеалына айналуға тиіс.
Үздік денсаулық сақтау ісі және дені сау ұлт.
Халықтың өмір сүру ұзақтығының өсуіне және медициналық технологиялардың дамуына байланыстымедициналық қызмет көрсетуге деген сұраныс көлемі арта түсетін болады.
Қазіргі денсаулық сақтау ісі қымбатқа түсетін стационарлық емге емес, негізінен аурудың алдын алуға бағытталуға тиіс.
Саламатты өмір салтын насихаттай отырып, қоғамдық денсаулықты басқару ісін күшейту керек.
Жастардың репродуктивті денсаулығын қорғауға және нығайтуға ерекше назар аудару керек.
Тиімділігі аз және мемлекет үшін шығыны көп диспансерлік ем қолданудан негізгі созылмалы ауруларға алыстан диагностика жасап, сондай-ақ осы саланы амбулаторлық емдеу арқылы басқаруға көшу қажет.
Бұл тәжірибе әлемде бұрыннан бар.
Оны батыл әрі белсенді түрде енгізу керек.
Онкологиялық аурулармен күресу үшін кешенді жоспар қабылдап, ғылыми онкологиялық орталық құру қажет.
Халықаралық озық тәжірибе негізінде ауруды ерте диагностикалаудың және қатерлі ісікті емдеудің жоғары тиімділігі қамтамасыз етілуге тиіс.
Біз кардиология, босандыру және өкпе ауруымен күресу кезінде атқарған істеріміз сияқты жұмыстарды да жүргізуіміз керек.
Денсаулық сақтау саласы халықтың, мемлекеттің және жұмыс берушінің ортақ жауапкершілігіне негізделген Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіне кезең-кезеңімен көшетін болады.
Оны енгізудің қажеттілігі ешқандай күмән туғызбайды.
Алайда, Денсаулық сақтау министрлігі мен Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі іске асырмаған дайындық жұмыстарын тыңғылықты жүргізу талап етіледі.
Мемлекеттің міндеттерін нақты белгілей отырып, Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің жаңа моделін әзірлеу қажет.
Халық мемлекет тарапынан кепілдік берілмеген қызметтерді Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің қатысушысы ретінде немесе ерікті медициналық сақтандыру, сондай-ақ бірлесе төлеу арқылы ала алады.
Ақпараттық жүйелерді біріктіру, мобильдік цифрлық қосымшаларды қолдану, электрондық денсаулық паспортын енгізу, «қағаз қолданбайтын ауруханаға» көшу арқылы медициналық көмектің қолжетімділігі мен тиімділігін арттыру қажет.
Медицинада ауруларды диагностикалау мен емдеудің тиімділігін айтарлықтай арттыратын генетикалық талдау мен жасанды интеллект технологияларын енгізуге кірісуіміз керек.
Медициналық кадрлармен қамтамасыз ету және оларды сапалы даярлау маңызды мәселе болып саналады.
Бүгінде бізде Назарбаев Университетінің бірегей Медицина мектебі бар. Онда біріктірілген университет клиникасы жұмыс істейді.
Бұл тәжірибе барлық медициналық жоғары оқу орындарына таратылуға тиіс.
Осы және басқа да шараларды іске асыру үшін «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» кодекстің жаңа редакциясын әзірлеу қажет.
Сапалы жұмыспен қамту және әлеуметтік қамсыздандырудың әділетті жүйесі.
Еңбек нарығының тиімділігін қамтамасыз етіп, әрбір адамның өз әлеуетін іске асыра алуы үшін жағдай жасаудың маңызы зор.
Барлық негізгі мамандық бойынша заманауи стандарттар әзірлеу қажет.
Бұл стандарттарда жұмыс берушілер мен бизнесмендер еңбеккерлердің білімі, қабілеті мен құзыретінің қандай болуы қажеттігін нақты белгілейді.
Кәсіби стандарттардың талаптарын ескеріп, білім берудің жаңа бағдарламаларын әзірлеу қажет немесе қазіргі бағдарламаларды жаңарту керек.
Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар мен жұмыссыздар экономикалық өсімнің резерві саналады.
Мен өзін-өзі жұмыспен қамтығандар мәселесін қарастыру жөнінде бірнеше рет талап қойғанмын.
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі бұл іске жауапсыздық танытып, атүсті қарап отырды.
Адамдарды нәтижелі жұмысқа тарту үшін көбірек мүмкіндік беріп, олардың жеке кәсібін бастауына немесе жаңа мамандық алып, жұмысқа орналасуына жағдай жасау керек.
«Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының бизнесті үйрету жөніндегі жұмыстары қолдауға тұрарлық.
Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасы аясында оның құралдарын нығайта отырып, халықтың осы санаттарын кеңінен тарту қажет.
Өзін-өзі жұмыспен қамтығандарды тіркеу үдерісін мейлінше жеңілдетіп, оларға мемлекет алдындағы міндеттерін адал атқару тиімді болатындай жағдай туғызу қажет.
Қазақстандықтардың жаңа жұмыс орнын салыстырмалы түрде тезірек иеленуге, соның ішінде еліміздің басқа да елді мекендерінен жұмыс табуға мүмкіндігі болуға тиіс.
Бірыңғай электрондық еңбек биржасын кең ауқымда енгізу қажет. Онда бос жұмыс орындары мен жұмыс іздеушілер туралы барлық ақпарат жинақталуға тиіс.
Азаматтар үйлерінен шықпай-ақ кәсіби бағдарлы тест тапсырып, оқу курстары мен мемлекеттік қолдау шаралары туралы біліп, өзін қызықтыратын жұмыс таба алатын болады.
Еңбек кітапшаларын да электрондық форматқа көшірген жөн.
Электрондық еңбек биржасы туралы заңды 2018 жылғы 1 сәуірге дейін қабылдау қажет.
Әлеуметтік саясат азаматтарды толыққанды экономикалық өмірге тарту арқылы жүзеге асырылатын болады.
Қазір зейнетақы жүйесі толықтай еңбек өтіліне байланыстырылған.
Кім көп жұмыс істесе, сол көп зейнетақы алатын болады.
Осыған орай, барша қазақстандықтар өздерінің атқаратын жұмыстарын заңдастыруға зор мән беруі керек.
Әлеуметтік сақтандыру жүйесінде де еңбек өтілі мен өтемақы мөлшері арасындағы өзара байланыс күшейтілетін болады.
Біз 2018 жылдан бастап халықтың әлеуметтік тұрғыдан аз қамтылған тобына атаулы әлеуметтік көмеккөрсетудің жаңа тәртібіне көштік.
Оның шегі ең төменгі күнкөріс деңгейінің 40 процентінен 50 процентіне дейін көтерілді.
Еңбекке қабілетті әлеуметтік тұрғыдан аз қамтылған азаматтар үшін берілетін қаржылай көмек оларжұмыспен қамту шараларына қатысқан жағдайда ғана қолжетімді болады.
Еңбекке қабілетсіз азаматтарға мемлекеттік қолдау көрсету шаралары күшейтіледі.
Қымбатты қазақстандықтар!
Мемлекет өзінің әлеуметтік міндеттемелерінің барлығын толықтай орындайды.
2016-2017 жылдары зейнетақы мен жәрдемақы үш рет көбейгенін еске салғым келеді.
Базалық зейнетақы, жалпы алғанда, 29 процентке, ынтымақты зейнетақы 32 процентке, бала тууға байланысты жәрдемақы 37 процентке, ал мүгедектер мен асыраушысынан айырылғандарға төленетін жәрдемақының әрқайсысы 43 процентке өсті.
Денсаулық сақтау саласындағы қызметкерлердің жалақысы 28 процентке дейін, білім беру саласы қызметкерлерінің жалақысы 29 процентке дейін, әлеуметтік қорғау саласы қызметкерлерініңжалақысы 40 процентке дейін, «Б» корпусындағы мемлекеттік қызметшілердің жалақысы 30 процентке, стипендиялар 25 процентке өсті.
Дағдарыс заманы. Әйтсе де, әлемнің санаулы ғана елдері әлеуметтік салаға жұмсайтын шығындарын осылай арттыра алды.
Республикалық бюджеттің әлеуметтік салаға бөлінген шығыны 2018 жылы 12 процентке өсіп, 4,1 триллион теңгеден асты.
Әлеуметтік төлемдерді, соның ішінде зейнетақыны өсіру 3 миллионнан астам қазақстандықтың табыстарын көбейтеді.
2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап ынтымақты зейнетақы 8 процентке артты.
Мүгедектерге, асыраушысынан айырылған және мүгедек балалар тәрбиелеп отырған отбасыларына арналған жәрдемақылар 16 процентке дейін өсті.
2018 жылдың 1 шілдесінен бастап базалық зейнетақы еңбек өтіліне байланысты орташа алғанда 1,8 есе көбейетін болады.
Бұдан бөлек, 2018 жылдың 1 шілдесінен бастап кәмелетке толған, бала кезінен бірінші топтағы мүгедектерді бағып отырған ата-аналар үшін қосымша мемлекеттік жәрдемақыны енгізуді тапсырамын.
Бір ең төменгі күнкөріс деңгейінен кем емес мұндай жәрдемақыны шамамен 14 мың отбасы ай сайын алады.
2018 жылы осы мақсатқа 3 миллиард теңгеге дейін қаржы қажет болады.
Мұғалім мәртебесін арттыру мақсатымен білім берудің жаңартылған мазмұнына көшкен ұстаздардың лауазымдық жалақысын 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап 30 процентке көбейтуді тапсырамын.
Жаңартылған мазмұн дегеніміз – халықаралық стандарттарға сай келетін және Назарбаев зияткерлік мектептерінде бейімделуден өткен заманауи оқу бағдарламалары.
Бұлар біздің балаларымызға қажетті функционалдық сауаттылық пен сыни тұрғыдан ойлау қабілетін дарытады.
Сонымен қатар 2018 жылы категориялар арасындағы алшақтықты арттырып, мұғалімдер үшін біліктілік деңгейін ескеретін категориялардың жаңа кестесін енгізуді тапсырамын.
Категорияларды бүкіл әлемде қолданылып жүрген ұлттық біліктілік тест арқылы беру керек.
Бұл педагогтарды өздерін ұдайы жетілдіруге ынталандыратын болады.
Нәтижесінде, мұғалімдердің жалақысы біліктілігінің расталуына байланысты тұтастай алғанда 30 проценттен 50 процентке дейін өседі.
Бұл үшін биыл қосымша 67 миллиард теңге бөлу қажет.
СЕГІЗІНШІ. Тиімді мемлекеттік басқару.
Мемлекеттік әкімшілендіру кезінде кәсіпкерлер мен тұрғындардың шығындарын қысқартуға байланысты жұмыстарды жалғастыру қажет.
Осыған орай бизнесті реттеуге қатысуды әрі қарай азайтуға бағытталған заң қабылдауды жылдамдату керек.
«Бір терезе» қағидаты бойынша бизнеске мемлекеттік қолдау көрсету үдерістерін цифрландырудықамтамасыз ету қажет.
Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінің интеграциясы «бір өтініш» қағидаты бойынша жекелеген мемлекеттік қызмет көрсетуден кешенді қызмет көрсетуге көшуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар табиғи монополия субъектілері көрсететін қызметтерінің сапасын арттыру жөніндегі жұмысты жалғастыру керек.
Олар үшін және энергия өндірушілер үшін инвестициялық бағдарламаларын ескеріп, негізделген тарифтерді белгілеу маңызды.
Бизнес-климатты жақсарту үшін батыл іс-қимыл талап етіледі, әсіресе өңірлік деңгейде.
Үкімет бизнесті көлеңкеден шығарып, оны қолдауға бағытталған жүйелі шаралардың жаңа пакетіндайындауға тиіс.
Мемлекеттік органдарға бағынышты ұйымдардың санын қысқарту есебінен жекешелендіру жоспарын кеңейте отырып, оны іске асыруды жеделдету қажет.
Әкімшілік шығындарды азайту үшін ведомствоға бағынышты нақты қажетті ұйымдарды мүмкіндігіншебіріктіру керек.
Босаған қаражатты мемлекеттік қызметшілердің факторлық-балдық шкалаға негізделген жаңа еңбекақы жүйесін енгізуге бағыттау қажет.
Бұл орталықтағы және өңірлердегі мемлекеттік қызметшілер жалақысының диспропорциясын қысқартады, сондай-ақ жұмыстың сипаты мен тиімділігі ескерілетін болады.
Үкіметке Мемлекеттік қызмет істері агенттігімен бірлесіп, 2018 жылы орталық және жергілікті мемлекеттік органдарда осы жүйені енгізудің пилоттық жобаларын іске асыруды тапсырамын.
Өңірлердегі мемлекеттік қызметтің тиімділік әлеуетін олардың экономикалық дербестігі мен жауапкершілігін арттыру арқылы мейлінше толық ашу керек.
Жалпы алғанда, өңірлік саясат өңірлердің шығындарын теңестіруден жеке табыстарының өсімін ынталандыруға бағытталуға тиіс.
Атап айтқанда, бүгінде әлемдегі әрбір оныншы жұмыс орнын ашып отырған сырттан келушілер туризмі мен ішкі туризм кез келген өңір үшін перспективалық табыс көздерінің бірі болып саналады.
Үкімет виза мәселелерін жеңілдетуді, инфрақұрылымды дамытуды және туризм саласындағы кедергілерді алып тастауды қамтитын кешенді шаралар қабылдауы керек.
Фискальды орталықсыздандыру аясында шағын және орта бизнестен түсетін корпоративті табыс салығын өңірлік бюджеттерге беру мәселесін шешу керек.
2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап 2 мыңнан астам адам тұратын аудандық маңызы бар қалалар, ауылдар мен ауылдық округтерде жергілікті өзін-өзі басқарудың дербес бюджеті мен коммуналдық меншігін енгізу заң жүзінде белгіленген.
2020 жылдан бастап бұл нормалар барлық елді мекендерде күшіне енеді.
Салықтық және салықтан тыс басқа да түсімдердің 7 түрі, сондай-ақ шығындардың 19 бағыты ауыл бюджетіне берілді.
Бұл жергілікті маңызы бар мәселелерді шешу үшін халықты тартуға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар мемлекеттік органдар нақты уақыт және жедел жауап беру режімінде азаматтардың ескертпелері мен ұсыныстарын есепке алу үшін заманауи цифрлық технологияларды қолдануға тиіс.
Мемлекет пен компаниялар жаңа технологияларды енгізе отырып, өз ақпараттық жүйелері мен құрылғыларының берік қорғалуын қамтамасыз етуі керек.
Бүгінде киберқауіпсіздік ұғымы тек ақпаратты ғана емес, сонымен қатар өндірістік және инфрақұрылымдық нысандарды басқару тетігін қорғау дегенді де білдіреді.
Осы және өзге де шаралар Қазақстанның Ұлттық қауіпсіздік стратегиясында көрініс табуға тиіс.
ТОҒЫЗЫНШЫ. Жемқорлықпен күрес және заңның үстемдігі.
Жемқорлықтың алдын алуға бағытталған күрес жалғаса береді.
Көп жұмыс істеліп жатыр.
Соңғы 3 жылда ғана жоғары лауазымды шенеуніктер мен мемлекеттік компаниялардың басшыларын қоса алғанда, жемқорлық үшін 2,5 мыңнан астам адам сотталды.
Осы уақыт ішінде олардың 17 миллиард теңге көлемінде келтірген залалы өтелді.
Мемлекеттік органдардағы процестерді, соның ішінде олардың халықпен және бизнеспен қарым-қатынасын цифрландыру маңызды болып саналады.
Атап айтқанда, азаматтар өз өтініштерінің қалай қарастырылып жатқанын көріп, дер кезінде сапалы жауап алуға тиіс.
Сот және құқық қорғау жүйелерін институционалды тұрғыдан өзгерту жүзеге асырылуда.
Заңнамаға қылмыстық процестегі азаматтардың құқықтарын қорғау ісін күшейтуді, оның әсіре қатаңдығын бәсеңдетуді көздейтін нормалар енгізілді.
Адвокаттардың құқықтары мен сотқа дейінгі сатыдағы сот бақылауының аясы кеңейді.
Құқық қорғау органдарының өкілеттігі мен жауапкершілік шегі айқындалды.
Азаматтардың конституциялық құқықтарына кепілдікті нығайту, құқық үстемдігін қамтамасыз ету, құқық қорғау қызметін ізгілендіру жұмыстарын жалғастыру қажет.
Қоғамдық тәртіпті сақтау және қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында көшелерде және адам көп жиналатын қоғамдық орындарда бейнебақылау жүргізетін, азаматтарды анықтайтын және жол қозғалысын қадағалайтын интеллектуалды жүйелерді белсенді түрде енгізу керек.
ОНЫНШЫ. «Ақылды қалалар» «ақылды ұлт» үшін.
2018 жыл – елордамыз Астананың 20 жылдығын атап өтетін мерейтойлы жыл.
Бас қаламыздың қалыптасуы және Еуразияның маңызды даму орталықтарының қатарына қосылуы – баршамыздың ортақ мақтанышымыз.
Заманауи технологиялар жылдам өсіп келе жатқан мегаполистің проблемаларын тиімді шешуге жол ашады.
«Смарт Сити» тұжырымдамасы мен қалаға қоныс аударатын адамдардың құзыреттерін дамыту негізінде қалалық ортаны басқаруды кешенді түрде енгізу қажет.
Әлемде инвесторлар үшін қалалар бәсекеге түседі деген түсінік қалыптасты.
Олар елді емес, жайлы өмір сүріп, жұмыс істейтін қаланы таңдайды.
Сондықтан, Астананың тәжірибесі негізінде «Смарт Сити» «эталонды» стандартын қалыптастырып, Қазақстан қалалары арасында озық практиканы таратуды және тәжірибе алмасу ісін бастау керек.
«Ақылды қалалар» өңірлік дамудың, инновацияны таратудың және еліміздің барлық аумағында тұрмыс сапасын арттырудың локомотивтеріне айналады.
Міне, алдымызда тұрған 10 міндет осы. Бұлар – түсінікті әрі айқын.
Қымбатты қазақстандықтар!
Біз саяси тұрақтылық пен қоғамдық келісімнің арқасында экономикамызды, саясатымызды және санамызды жаңғыртуға кірістік.
Технологиялық және инфрақұрылымдық тұрғыдан дамудың жаңа кезеңіне тың серпін берілді.
Конституциялық реформа билік тармақтары арасындағы балансты нақтылай түсті.
Біз ұлттық сананы жаңарту үдерісін бастадық.
Бұл базалық үш бағыт Қазақстан жаңғыруының жүйелі үш тұғыры болып саналады.
Біз жаңа заманға сай болу үшін Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы тарихи өрлеу бастауында тұрған біртұтас ұлт болуымыз керек.
10 января 2018 г.
Послание Президента Республики Казахстан Н. Назарбаева народу Казахстана.
Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции
Уважаемые казахстанцы!
Сегодня мир вступает в эпоху Четвертой промышленной революции, эру глубоких и стремительных изменений: технологических, экономических и социальных.
Новый технологический уклад кардинально меняет то, как мы работаем, реализуем свои гражданские права, воспитываем детей.
Необходимость быть готовыми к глобальным изменениям и вызовам побудила нас принять Стратегию развития «Казахстан-2050».
Мы поставили целью войти в тридцатку самых развитых стран мира.
Реализуется План нации – 100 конкретных шагов, из которых 60 уже исполнены. Остальные носят в основном долгосрочный характер и осуществляются планомерно.
В прошлом году запущена Третья модернизация Казахстана.
Успешно реализуется Программа индустриализации.
Принята комплексная программа «Цифровой Казахстан».
Разработан комплексный Стратегический план развития Республики Казахстан до 2025 года.
Наши долгосрочные цели остаются неизменными.
Все необходимые программы у нас есть.
Данное Послание определяет, что нам предстоит сделать для успешной навигации и адаптации в новом мире – мире Четвертой промышленной революции.
Дорогие соотечественники!
Мы создали независимый Казахстан, который стал брендом, вызывающим доверие и уважение в мире.
В 2017 году наша страна стала непостоянным членом Совета Безопасности ООН.
В январе 2018 года мы председательствуем в нем.
Мы стали первым государством среди стран СНГ и Восточной Европы, которое мировое сообщество избрало для проведения Всемирной специализированной выставки «ЭКСПО».
В Казахстане выстроена успешно функционирующая модель рыночной экономики.
В 2017 году страна, преодолев негативные последствия мирового кризиса, вернулась на траекторию уверенного роста.
По итогам года рост валового внутреннего продукта составил 4%, а промышленного производства – более 7%.
При этом в общем объеме промышленности обрабатывающий сектор превысил 40%.
Благополучное развитие Казахстана позволило сформироваться среднему классу.
Бедность сократилась в 13 раз, уровень безработицы снизился до 4,9%.
В основе социально-экономических успехов страны – гражданский мир, межнациональное и межконфессиональное согласие, которые продолжают оставаться нашей главной ценностью.
Тем не менее мы должны четко осознавать, что достижения Казахстана – надежная база, но не гарантия завтрашних успехов.
Эпоха «нефтяного изобилия» практически подходит к концу. Стране требуется новое качество развития.
Глобальные тренды показывают, что оно должно основываться в первую очередь на широком внедрении элементов Четвертой промышленной революции.
Это несет в себе как вызовы, так и возможности.
Уверен, у Казахстана есть все необходимое для вхождения в число лидеров нового мира.
Для этого нужно сконцентрироваться на решении следующих задач.
ПЕРВОЕ. Индустриализация должна стать флагманом внедрения новых технологий.
Именно ее результаты стали одним из основных стабилизирующих факторов в кризисных 2014-2015 годах, когда цены на нефть резко снизились.
Поэтому ориентир на обрабатывающий сектор с высокой производительностью труда неизменен.
В то же время индустриализация должна стать более инновационной, используя все преимуществанового технологического уклада 4.0.
Необходимо разработать и апробировать новые инструменты, направленные на модернизацию и цифровизацию наших предприятий с ориентацией на экспорт продукции.
Они должны в первую очередь стимулировать трансферт технологий.
Следует реализовать пилотный проект по оцифровке нескольких казахстанских промышленных предприятий, а затем этот опыт широко распространить.
Важнейшим вопросом становится развитие собственной экосистемы разработчиков цифровых и других инновационных решений.
Она должна выкристаллизовываться вокруг инновационных центров, таких как Назарбаев Университет, МФЦА и Международный технопарк IT-стартапов.
Серьезного пересмотра требует организация деятельности Парка инновационных технологий «Алатау».
Основными факторами успеха инновационной экосистемы являются стимулирование спроса на новые технологии со стороны реального сектора и функционирование частного рынка венчурного финансирования.
Для этого необходимо соответствующее законодательство.
Кроме того, особое значение приобретает развитие IT- и инжиниринговых услуг.
Цифровизация экономики, помимо дивидендов, несет и риски масштабного высвобождения рабочей силы.
Нужно заранее выработать согласованную политику по трудоустройству высвобождаемой рабочей силы.
Предстоит адаптировать систему образования, коммуникации и сферу стандартизации под потребности новой индустриализации.
В 2018 году необходимо начать разработку третьей пятилетки индустриализации, посвященной становлению промышленности «цифровой эпохи».
ВТОРОЕ. Дальнейшее развитие ресурсного потенциала.
Мир XXI века продолжает нуждаться в природных ресурсах, которые и в будущем будут иметь особое место в развитии глобальной экономики и экономики нашей страны.
Однако следует критически переосмыслить организацию сырьевых индустрий, подходы к управлению природными ресурсами.
Необходимо активно внедрять комплексные информационно-технологические платформы.
Важно повысить требования к энергоэффективности и энергосбережению предприятий, а также экологичности и эффективности работы самих производителей энергии.
Состоявшаяся в Астане выставка «ЭКСПО-2017» показала, как стремительно движется прогресс в сфере альтернативной, «чистой» энергии.
Сегодня на возобновляемые источники энергии (ВИЭ) приходится четверть мирового производства электроэнергии.
По прогнозам, к 2050 году этот показатель достигнет 80%.
Мы поставили задачу довести долю альтернативной энергии в Казахстане до 30% к 2030 году.
Сегодня у нас уже действует 55 объектов ВИЭ общей мощностью 336 МВт, которыми в 2017 году выработано порядка 1,1 миллиарда кВт∙ч «зеленой» энергии.
Важно стимулировать бизнес, инвестировать в «зеленые» технологии.
Акимам регионов необходимо принять меры по современной утилизации и переработке твердо-бытовых отходов с широким вовлечением субъектов малого и среднего бизнеса.
Эти и другие меры потребуют актуализации законодательства, в том числе Экологического кодекса.
ТРЕТЬЕ. «Умные технологии» – шанс для рывка в развитии агропромышленного комплекса.
Аграрная политика должна быть направлена на кардинальное увеличение производительности трудаи рост экспорта переработанной сельскохозяйственной продукции.
Мы научились выращивать различные сельхозкультуры, производить зерно.
Гордимся этим.
Но этого уже недостаточно.
Нужно обеспечить переработку сырья и выходить на мировые рынки с высококачественной готовой продукцией.
Важно кардинально переориентировать весь агропромышленный комплекс на решение этой задачи.
Приоритетного внимания требует развитие аграрной науки.
Она должна заниматься в первую очередь трансфертом новых технологий и их адаптацией к отечественным условиям.
При этом необходимо пересмотреть роль аграрных университетов.
Они должны не просто выдавать дипломы, а готовить специалистов, которые реально будут работать в АПК или заниматься научной деятельностью.
Этим вузам требуется обновить программы обучения и стать центрами распространения самых передовых знаний и лучшей практики в АПК.
Например, многократного повышения производительности можно достичь благодаря технологиям прогнозирования оптимального времени для посевной и уборки урожая, «умного полива», интеллектуальным системам внесения минеральных удобрений и борьбы с вредителями и сорняками.
Беспилотная техника позволяет значительно сократить себестоимость земледелия, минимизируя человеческий фактор.
Внедрение новых технологий и бизнес-моделей, повышение наукоемкости АПК усиливают необходимость кооперации хозяйств.
Необходимо оказывать всестороннюю поддержку сельхозкооперативам.
Государство совместно с бизнесом должно находить стратегические ниши на международных рынках и продвигать отечественную продукцию.
Интенсификация сельского хозяйства должна происходить с сохранением качества и экологичностипродукции.
Это позволит создать и продвигать бренд натуральных продуктов питания «Сделано в Казахстане», который должен стать узнаваемым в мире.
Кроме того, необходимо стимулировать тех, кто использует землю с наилучшей отдачей, и принимать меры к неэффективным пользователям.
Нужно переориентировать неэффективные субсидии на удешевление банковских кредитов для субъектов АПК.
Поручаю увеличить в течение 5 лет производительность труда в АПК и экспорт переработанной сельхозпродукции как минимум в 2,5 раза.
ЧЕТВЕРТОЕ. Повышение эффективности транспортно-логистической инфраструктуры.
Сегодня через Казахстан проходит несколько трансконтинентальных коридоров.
Об этом немало сказано.
В целом транзит грузов через Казахстан в 2017 году вырос на 17% и составил почти 17 миллионов тонн.
Стоит задача довести ежегодные доходы от транзита в 2020 году до 5 миллиардов долларов.
Это позволит в кратчайшие сроки вернуть затраченные государством средства на инфраструктуру.
Необходимо обеспечить масштабное внедрение цифровых технологий, таких как блокчейн, для отслеживания движения грузов в онлайн-режиме и беспрепятственного их транзита, а также упрощения таможенных операций.
Современные решения позволяют организовать взаимодействие всех звеньев логистики.
Использование «больших данных» (Big data) позволит обеспечить качественной аналитикой, выявить резервы роста и снизить избыточные затраты.
Для этих целей необходимо внедрить Интеллектуальную транспортную систему.
Она позволит эффективно управлять транспортными потоками и определять потребности дальнейшего развития инфраструктуры.
Для улучшения внутрирегиональной мобильности важно увеличить финансирование ремонта и реконструкции местной сети автодорог.
Общий объем ежегодно выделяемых на это бюджетных средств следует довести в среднесрочной перспективе до 150 миллиардов тенге.
Нужно обеспечить активное участие в этой работе всех акиматов регионов.
ПЯТОЕ. Внедрение современных технологий в строительстве и коммунальном секторе.
Благодаря реализуемым программам объемы ввода жилья в Казахстане превысили 10 миллионов квадратных метров в год.
Эффективно работает система жилищных сбережений, сделавшая жилье доступным для широких слоев населения.
Обеспеченность жильем на одного жителя выросла в последние 10 лет на 30% и составляет сегодня 21,6 квадратных метра.
Необходимо довести этот показатель в 2030 году до 30 квадратных метров.
При выполнении этой задачи важно применять новые методы строительства, современные материалы, принципиально иные подходы в проектировании зданий и планировании городской застройки.
Нужно установить повышенные требования к качеству, экологичности и энергоэффективностизданий.
Строящиеся и уже имеющиеся дома и объекты инфраструктуры необходимо оснащать системами интеллектуального управления.
Это повысит комфортность для населения, сократит потребление электроэнергии, тепла, воды, будет стимулировать естественных монополистов к повышению своей эффективности.
Важно внести соответствующие изменения в законодательство, в том числе регулирующее сферу естественных монополий.
Акимам нужно более активно решать вопросы модернизации жилищно-коммунальной инфраструктуры на основе государственно-частного партнерства.
Для решения вопроса обеспечения сельских населенных пунктов качественной питьевой водойПравительству необходимо ежегодно предусматривать на данную работу не менее 100 миллиардов тенге из всех источников.
ШЕСТОЕ. «Перезагрузка» финансового сектора.
Необходимо завершить очистку банковского портфеля от «плохих» кредитов.
При этом собственники банков должны нести экономическую ответственность, признавая убытки.
Вывод средств из банков акционерами в угоду аффилированных компаний и лиц должен являться тяжким преступлением.
Национальный банк не должен быть созерцателем таких деяний.
Иначе зачем нужен такой госорган?
Надзор за деятельностью финансовых институтов со стороны Нацбанка должен быть жестким, своевременным и действенным.
Государство будет и далее гарантировать соблюдение интересов простых граждан.
Нужно ускорить принятие закона о банкротстве физических лиц.
Кроме того, поручаю Национальному банку окончательно решить вопрос по валютным ипотечным займам населения, которые были предоставлены до 1 января 2016 года, когда законодательно был введен запрет на их выдачу физическим лицам.
Нацбанку и Правительству следует совместно решить вопрос обеспечения долгосрочным кредитованием бизнеса по ставкам, учитывающим реальную рентабельность в отраслях экономики.
Важным являются дальнейшее улучшение инвестиционного климата и развитие фондового рынка.
Это одна из основных задач Международного финансового центра «Астана», который начал свою работу.
Используя лучший международный опыт, он должен стать региональным хабом, применяющим английское право и современные финансовые технологии.
Развитию фондового рынка также будет способствовать успешный вывод акций нацкомпаний ФНБ «Самрук-Казына» на IPO.
СЕДЬМОЕ. Человеческий капитал – основа модернизации.
Новое качество образования.
Нужно ускорить создание собственной передовой системы образования, охватывающей граждан всех возрастов.
Ключевым приоритетом образовательных программ должно стать развитие способности к постоянной адаптации к изменениям и усвоению новых знаний.
В дошкольном образовании к 1 сентября 2019 года необходимо внедрить единые стандарты программ для раннего развития детей, развивающие социальные навыки и навыки самообучения.
В среднем образовании начат переход на обновленное содержание, который будет завершен в 2021 году.
Это абсолютно новые программы, учебники, стандарты и кадры.
Потребуется пересмотреть подходы к обучению и росту квалификации педагогов.
При университетах страны нужно развивать педагогические кафедры и факультеты.
Необходимо усилить качество преподавания математических и естественных наук на всех уровнях образования.
Это важное условие для подготовки молодежи к новому технологическому укладу.
Для повышения конкуренции между образовательными учреждениями и привлечения частного капитала будет внедрено подушевое финансирование в городских школах.
Учитывая, что нагрузка на учеников у нас самая высокая среди стран СНГ и в среднем более чем на треть выше, чем в странах ОЭСР, нужно ее снизить.
Во всех регионах на базе дворцов школьников нужно создать сеть детских технопарков и бизнес-инкубаторов со всей необходимой инфраструктурой, включая компьютеры, лаборатории, 3D-принтеры.
Это поможет успешно интегрировать молодое поколение в научно-исследовательскую и промышленно-технологическую среду.
Будущее казахстанцев – за свободным владением казахским, русским и английским языками.
Разработана и внедряется новая методика изучения казахского языка для русскоязычных школ.
Если мы хотим, чтобы казахский язык жил в веках, нужно его осовременить, не утяжеляя избыточной терминологией.
Однако за последние годы на казахский язык было переведено 7 тысяч устоявшихся и общепринятых в мире терминов.
Такие «нововведения» иногда доходят до смешного.
Например, «ғаламтор» («Интернет»), «қолтырауын» («крокодил»), «күй сандық» («фортепиано») и таких примеров полно.
Необходимо пересмотреть подходы к обоснованности таких переводов и терминологически приблизить наш язык к международному уровню.
Переход на латинский алфавит способствует решению этого вопроса.
Следует определить четкий график перехода на латинский алфавит до 2025 года на всех уровнях образования.
Знание русского языка остается важным.
С 2016 года в обновленных программах русский язык преподается в казахских школах уже с 1-го класса.
С 2019 года будет начат переход к преподаванию на английском языке отдельных естественнонаучных дисциплин в 10-м и 11-м классах.
В результате все наши выпускники будут владеть тремя языками на уровне, необходимом для жизни и работы в стране и в глобальном мире.
Тогда и возникнет настоящее гражданское общество.
Человек любой этнической группы сможет выбрать любую работу вплоть до избрания Президентом страны.
Казахстанцы станут единой нацией.
Содержательность обучения должна гармонично дополняться современным техническим сопровождением.
Важно продолжить работу по развитию цифровых образовательных ресурсов, подключению к широкополосному Интернету и оснащению видеооборудованием наших школ.
Необходимо обновить программы обучения в техническом и профессиональном образовании с привлечением работодателей и учетом международных требований и цифровых навыков.
Нужно продолжить реализацию проекта «Бесплатное профессионально-техническое образование для всех».
Государство дает молодому человеку первую профессию.
Правительство должно выполнить эту задачу.
В Интернете необходимо размещать видеоуроки и видеолекции от лучших преподавателей средних школ, колледжей и вузов.
Это позволит всем казахстанцам, в том числе в отдаленных населенных пунктах, получить доступ к лучшим знаниям и компетенциям.
В высшем образовании нужно увеличить число выпускников, обученных информационным технологиям, работе с искусственным интеллектом и «большими данными».
При этом следует развивать вузовскую науку с приоритетом на исследования в металлургии, нефтегазохимии, АПК, био- и IT-технологиях.
Требуется осуществить поэтапный переход на английский язык прикладных научных исследований.
Вузам необходимо активно реализовывать совместные проекты с ведущими зарубежными университетами и исследовательскими центрами, крупными предприятиями и ТНК.
Софинансирование со стороны частного сектора должно стать обязательным требованием для всех прикладных научно-исследовательских разработок.
Нужно выстроить системную политику по поддержке наших молодых ученых с выделением им квот в рамках научных грантов.
К сфере образования пора относиться как к отдельной отрасли экономики со своими инвестиционными проектами и экспортным потенциалом.
Необходимо законодательно закрепить академическую свободу вузов, предоставив им больше прав создавать образовательные программы.
Требуется усилить переподготовку преподавателей, привлекать зарубежных менеджеров в вузы, открывать кампусы мировых университетов.
Наращивание потенциала нации требует дальнейшего развития нашей культуры и идеологии.
Смысл «Рухани жаңғыру» именно в этом.
Идеалом нашего общества должен стать казахстанец, знающий свои историю, язык, культуру, при этом современный, владеющий иностранными языками, имеющий передовые и глобальные взгляды.
Первоклассное здравоохранение и здоровая нация.
С ростом продолжительности жизни населения и развитием медицинских технологий объем потребления медицинских услуг будет расти.
Современное здравоохранение должно больше ориентироваться на профилактику заболеваний, а не на дорогостоящее стационарное лечение.
Нужно усилить управление общественным здоровьем, пропагандируя здоровый образ жизни.
Особое внимание следует уделить охране и укреплению репродуктивного здоровья молодежи.
Следует переходить от малоэффективной и затратной для государства диспансеризации к управлению основными хроническими заболеваниями с применением дистанционной диагностики, а также амбулаторного лечения.
Этот опыт давно есть в мире.
Нужно смело и активно его внедрять.
Необходимо принять комплексный план по борьбе с онкологическими заболеваниями, создать научный онкоцентр.
Должны быть обеспечены высокоэффективные ранняя диагностика и лечение рака на основе передового международного опыта.
Необходимо провести такую же работу, которую мы провели в кардиологии, борьбе с туберкулезом и родовспоможении.
Здравоохранение будет поэтапно переходить на систему обязательного социального медицинского страхования (ОСМС), основанную на солидарной ответственности населения, государства и работодателей.
Необходимость ее внедрения не вызывает сомнений.
Однако требуется более тщательно провести подготовительную работу, которая не была выполнена Минздравом и Минтрудсоцзащиты.
Нужно разработать новую модель гарантированного объема бесплатной медицинской помощи (ГОБМП), определив четкие границы обязательств государства.
Услуги, не гарантированные государством, население сможет получать, став участником ОСМС или через добровольное медицинское страхование, а также сооплату.
Необходимо повысить доступность и эффективность медицинской помощи через интеграцию информационных систем, использование мобильных цифровых приложений, внедрение электронных паспортов здоровья, переход на «безбумажные» больницы.
Требуется приступить к внедрению в медицине технологий генетического анализа, искусственного интеллекта, которые на порядок повышают эффективность диагностики и лечения заболеваний.
Важным вопросом являются обеспеченность и качество подготовки медицинских кадров.
Сегодня мы имеем уникальную Школу медицины Назарбаев Университета, при которой функционирует интегрированная университетская клиника.
Этот опыт должен транслироваться на все медицинские вузы.
Для реализации этих и других мер следует разработать новую редакцию Кодекса «О здоровье народа и системе здравоохранения».
Качественная занятость и справедливая система социального обеспечения.
Важно обеспечить эффективность рынка труда, создать условия, чтобы каждый мог реализовать свой потенциал.
Необходимо разработать современные стандарты по всем основным профессиям.
В этих стандартах работодатели и бизнесмены четко закрепят, какие знания, навыки и компетенции должны быть у работников.
Нужно, исходя из требований профстандартов, разработать новые или обновить действующие образовательные программы.
Резервом экономического роста являются самозанятые и безработные.
Я не раз требовал разобраться по вопросу самозанятых.
Министерство труда и социальной защиты населения проявило безответственность и поверхностность в этом деле.
Необходимо предоставить больше возможностей для вовлечения людей в продуктивную занятость– открыть собственное дело или получить новую профессию и устроиться на работу.
Заслуживает поддержки работа НПП «Атамекен» по обучению бизнесу.
Важно расширить охват этих категорий населения Программой развития продуктивной занятости и массового предпринимательства, усилив ее инструменты.
Процесс регистрации самозанятых нужно максимально упростить, создать условия, при которых будет выгодно добросовестно исполнять свои обязательства перед государством.
Казахстанцы должны иметь возможность сравнительно быстро найти новую работу, в том числе и в других населенных пунктах страны.
Требуется полномасштабное внедрение единой электронной биржи труда, где должна консолидироваться вся информация о вакансиях и лицах, ищущих работу.
Не выходя из дома человек сможет пройти тесты профориентации, узнать про учебные курсы, меры господдержки и найти интересную работу.
Трудовые книжки тоже следует перевести в электронный формат.
Закон по электронной бирже труда необходимо принять до 1 апреля 2018 года.
Социальная политика будет осуществляться через вовлечение граждан в полноценную экономическую жизнь.
Пенсионная система теперь полностью привязана к трудовому стажу.
Кто больше работал, тот будет получать большую пенсию.
В связи с этим всем казахстанцам нужно серьезно подойти к легализации своей трудовой деятельности.
В системе социального страхования также будет усилена взаимосвязь между трудовым стажем и размерами выплат.
С 2018 года мы перешли на новый порядок оказания адресной социальной помощималообеспеченным слоям населения.
Повышен порог ее оказания с 40 до 50% от прожиточного минимума.
Для трудоспособных малообеспеченных граждан денежная помощь будет доступна при условии их участия в мерах содействия занятости.
Для нетрудоспособных граждан меры господдержки будут усилены.
Дорогие казахстанцы!
Все свои социальные обязательства государство исполнит в полном объеме.
Хочу напомнить, в 2016-2017 годах были трижды повышены пенсии и пособия.
Базовая пенсия выросла в общей сложности на 29%, солидарная – на 32%, пособия на рождение ребенка – на 37%, а по инвалидности и потере кормильца – каждое на 43%.
Заработная плата работников здравоохранения увеличилась до 28%, образования – до 29%, социальной защиты – до 40%, госслужащих корпуса «Б» – на 30%, стипендии – на 25%.
Время кризисное. И не многие страны в мире смогли также повысить социальные расходы.
Расходы республиканского бюджета на социальную сферу в 2018 году увеличены на 12% и превысили 4,1 триллиона тенге.
Повышение социальных выплат, в том числе пенсий, увеличит доходы более 3 миллионовказахстанцев.
С 1 января 2018 года солидарные пенсии выросли на 8%.
Повышение пособий для инвалидов, семьям, потерявшим кормильца, воспитывающим детей-инвалидов, составило до 16%.
С 1 июля 2018 года базовая пенсия увеличится в среднем в 1,8 раза в зависимости от трудового стажа.
Кроме того, поручаю с 1 июля 2018 года дополнительно ввести госпособия для родителей, осуществляющих уход за совершеннолетними инвалидами I группы с детства.
Ежемесячно такие пособия в размере не ниже одного прожиточного минимума получат порядка 14 тысяч семей.
На эти цели потребуется до 3 миллиардов тенге в 2018 году.
Для повышения престижа профессии учителя поручаю с 1 января 2018 года должностной оклад учителей, которые переходят на обновленное содержание учебного материала, увеличить на 30%.
Обновленное содержание – это современные учебные программы, соответствующие международным стандартам и прошедшие адаптацию в Назарбаев Интеллектуальных школах.
Они дают нашим детям необходимые функциональную грамотность и критическое мышление.
Кроме того, поручаю ввести в 2018 году новую сетку категорий для учителей, учитывающую уровень квалификации с увеличением разрывов между категориями.
Категории необходимо присваивать через национальный квалификационный тест, как это делается во всем мире.
Это будет стимулировать педагогов к постоянному совершенствованию.
В результате в зависимости от подтвержденной квалификации в целом заработная плата учителейвырастет от 30 до 50%.
Для этого в текущем году необходимо дополнительно выделить 67 миллиардов тенге.
ВОСЬМОЕ. Эффективное государственное управление.
Нужно продолжить работу по сокращению издержек для предпринимателей и населения при государственном администрировании.
В связи с этим важно ускорить принятие закона, направленного на дальнейшее дерегулирование бизнеса.
Необходимо обеспечить цифровизацию процессов получения бизнесом господдержки с ее оказанием по принципу «одного окна».
Интеграция информационных систем госорганов позволит перейти от оказания отдельных госуслуг к комплексным по принципу «одного заявления».
Также следует продолжить работу по повышению качества услуг субъектов естественных монополий.
Важно устанавливать обоснованные тарифы им и энергопроизводителям с учетом инвестиционных программ.
Требуются решительные действия по улучшению бизнес-климата, особенно на региональном уровне.
Правительство должно подготовить новый пакет системных мер по поддержке бизнеса, вывода его из тени.
Следует ускорить реализацию плана приватизации, расширив его за счет сокращения числа подведомственных организаций госорганов.
Те подведомственные организации, которые реально необходимы, следует по возможности консолидировать для снижения административных расходов.
Высвобожденные средства нужно направить на внедрение новой системы оплаты труда госслужащих на основе факторно-балльной шкалы.
Она сократит диспропорции в окладах госслужащих регионов и центра, а также будет учитывать характер работы и ее эффективность.
Поручаю Правительству совместно с Агентством по делам госслужбы реализовать в 2018 году пилотные проекты в центральных и местных госорганах по внедрению этой системы.
Необходимо более полно раскрыть потенциал эффективности государственной службы в регионахчерез повышение их экономической самостоятельности и ответственности.
В целом фокус региональной политики следует перенести с выравнивания расходов на стимулирование роста собственных доходов регионов.
В частности, одним из перспективных источников для любого региона является развитие въездного и внутреннего туризма, создающего сегодня каждое десятое рабочее место в мире.
Правительству в свою очередь надо принять комплекс мер, включая упрощение визовых процедур, развитие инфраструктуры и снятие барьеров в отрасли туризма.
В рамках фискальной децентрализации необходимо решить вопрос передачи в региональные бюджеты корпоративного подоходного налога от малого и среднего бизнеса.
С 1 января 2018 года в городах районного значения, селах и сельских округах с численностью населения свыше 2 тысяч человек законодательно предусмотрено внедрение самостоятельного бюджета и коммунальной собственности местного самоуправления.
С 2020 года эти нормы будут действовать во всех населенных пунктах.
В бюджет села передано 7 видов налоговых и других неналоговых поступлений, а также 19 направлений расходов.
Это позволит вовлечь население в решение вопросов местного значения.
Кроме того, государственные органы должны применять современные цифровые технологии для учета замечаний и предложений граждан в режиме реального времени и оперативного реагирования.
Внедряя новые технологии, государству и компаниям следует обеспечивать надежную защиту своих информационных систем и устройств.
Сегодня понятие кибербезопасности включает в себя защиту не просто информации, но и доступа к управлению производственными и инфраструктурными объектами.
Эти и иные меры должны найти отражение в Стратегии национальной безопасности Казахстана.
ДЕВЯТОЕ. Борьба с коррупцией и верховенство закона.
Будет продолжена превентивная борьба с коррупцией.
Проводится большая работа.
Только за 3 последних года осуждено за коррупцию более 2,5 тысячи лиц, включая топ-чиновников и руководителей госкомпаний.
За этот период возмещено порядка 17 миллиардов тенге нанесенного ими ущерба.
Важной является цифровизация процессов в госорганах, включая их взаимодействие с населением и бизнесом.
В частности, граждане должны видеть, как рассматриваются их обращения, и вовремя получать качественные ответы.
Осуществляются институциональные преобразования судебной и правоохранительной систем.
В законодательство внесены нормы, предусматривающие усиление защиты прав граждан в уголовном процессе, снижение его репрессивности.
Расширены права адвокатов, а также судебный контроль на досудебной стадии.
Разграничены полномочия и зоны ответственности правоохранительных органов.
Работу по укреплению гарантий конституционных прав граждан, обеспечению верховенства права, гуманизации правоохранительной деятельности необходимо продолжить.
В сфере охраны общественного порядка и обеспечения безопасности нужно активно внедрять интеллектуальные системы видеонаблюдения и распознавания на улицах и в местах массового пребывания граждан, контроля за дорожным движением.
ДЕСЯТОЕ. «Умные города» для «умной нации».
2018 год – год 20-летнего юбилея нашей столицы – Астаны.
Ее становление и вхождение в число важнейших центров развития Евразии – предмет нашей общей гордости.
Современные технологии дают эффективные решения проблем быстрорастущего мегаполиса.
Нужно комплексно внедрять управление городской средой на основе концепции «Смарт Сити» и развития компетенций людей, переселяющихся в город.
В мире пришли к пониманию, что именно города конкурируют за инвесторов.
Они выбирают не страну, а город, в котором комфортно жить и работать.
Поэтому на основе опыта Астаны необходимо сформировать «эталонный» стандарт «Смарт Сити» и начать распространение лучших практик и обмен опытом между городами Казахстана.
«Умные города» станут локомотивами регионального развития, распространения инноваций и повышения качества жизни на всей территории страны.
Вот 10 задач. Они понятны и ясны.
Дорогие казахстанцы!
Благодаря политической стабильности и общественному консенсусу мы приступили к модернизации экономики, политики и сознания.
Дан импульс новому этапу технологического и инфраструктурного развития.
Конституционная реформа установила более точный баланс ветвей власти.
Мы развернули процесс обновления национального сознания.
По сути, эти три базовых направления являются системной триадой казахстанской модернизации.
Чтобы соответствовать новому времени, нам предстоит сплотиться в единую нацию – нацию, стоящую на пороге исторического восхождения в условиях Четвертой промышленной революции.